Tradycyjny pogląd na fizjologię człowieka oddzielał mózg od jelit, jednak najbardziej aktualne badania wykazały, że te dwa układy są ściśle powiązane poprzez sieć znaną jako oś jelitowo-mózgowa (mikrobiota-jelita-mózg). Ta dwukierunkowa sieć komunikacyjna nie tylko reguluje procesy trawienne, ale także wpływa na nastrój, reakcje na stres i funkcje poznawcze. Co więcej, najnowsze badania sugerują, że zmiany w mikrobiomie jelitowym mogą mieć znaczący wpływ na zdrowie psychiczne, w tym na stany takie jak lęk, depresja, a nawet choroby neurodegeneracyjne. Zrozumienie tych zawiłych powiązań pozwala klinicystom i naukowcom opracowywać nowatorskie strategie leczenia problemów psychicznych poprzez interwencje dietetyczne, farmakologiczne i związane ze stylem życia.
Czym jest oś jelitowo-mózgowa?
Oś jelitowo-mózgowa to złożony, dwukierunkowy system komunikacyjny, który łączy jelitowy układ nerwowy (ENS) przewodu pokarmowego z ośrodkowym układem nerwowym (CNS). Integruje on liczne układy fizjologiczne, w tym szlaki nerwowe, hormonalne, immunologiczne i metaboliczne, umożliwiając stałą wymianę informacji między jelitami a mózgiem.
Jak jelita i mózg się komunikują
Złożona komunikacja między jelitami a mózgiem, znana jako oś jelitowo-mózgowa, to dwukierunkowy system odgrywający kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy i całokształtu funkcji fizjologicznych. Ta skomplikowana sieć obejmuje równolegle szlaki nerwowe, hormonalne i immunologiczne, które umożliwiają ciągłą i dynamiczną interakcję między ośrodkowym układem nerwowym (CNS) a jelitowym układem nerwowym (ENS), często nazywanym „drugim mózgiem”. Komunikacja nerwowa odbywa się głównie za pośrednictwem nerwu błędnego, który stanowi główny szlak łączący jelita i mózg. Neurony czuciowe wykrywają zmiany w środowisku jelitowym i przekazują sygnały do pnia mózgu, gdzie wpływają na nastrój, funkcje poznawcze i reakcje autonomiczne. Z kolei neurony ruchowe z mózgu regulują motorykę jelit, wydzielanie enzymów trawiennych oraz funkcje odpornościowe. Neuroprzekaźniki, takie jak serotonina, dopamina i kwas gamma-aminomasłowy (GABA), odgrywają istotną rolę w tej komunikacji. Wiele z nich jest produkowanych przez mikrobiotę jelitową i wpływa na aktywność neurologiczną oraz zachowanie.
Układ hormonalny również odgrywa kluczową rolę w komunikacji jelitowo-mózgowej. Mikrobiota jelitowa metabolizuje składniki diety, wytwarzając bioaktywne cząsteczki, w tym krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które modulują funkcje mózgu poprzez wpływ na wydzielanie hormonów, takich jak kortyzol i insulina. Te produkty przemiany materii oddziałują na neurozapalne procesy, reakcje na stres, a nawet rozwój chorób neurodegeneracyjnych. Szlaki immunologiczne dodatkowo pośredniczą w interakcjach między jelitami a mózgiem. Tkanka limfatyczna związana z jelitami (GALT) nieustannie monitoruje aktywność drobnoustrojów i wpływa na ogólnoustrojową odpowiedź immunologiczną. Przewlekła dysbioza, czyli zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej, została powiązana z chorobami neurozapalnymi, stanami lękowymi, depresją oraz
pogorszeniem funkcji poznawczych. Zrozumienie osi jelitowo-mózgowej jest kluczowe dla opracowywania strategii terapeutycznych ukierunkowanych na zaburzenia neurologiczne i gastroenterologiczne.
Aktualne badania podkreślają potencjał probiotyków, prebiotyków oraz interwencji dietetycznych w modulowaniu składu mikrobioty jelitowej, co może wpływać na zdrowie psychiczne i funkcje poznawcze. Nieustannie prowadzone prace naukowe nadal odkrywają złożoność tej zależności, torując drogę nowatorskim terapiom w neuropsychiatrii i medycynie gastroenterologicznej. Komunikacja nerwowa odbywa się głównie za pośrednictwem nerwu błędnego, który stanowi główny szlak łączący jelita i mózg. Neurony czuciowe wykrywają zmiany w środowisku jelitowym i przekazują sygnały do pnia mózgu, gdzie wpływają na nastrój, funkcje poznawcze i reakcje autonomiczne. Z kolei neurony ruchowe z mózgu regulują motorykę jelit, wydzielanie enzymów trawiennych oraz funkcje odpornościowe.
Neuroprzekaźniki, takie jak serotonina, dopamina i kwas gamma-aminomasłowy (GABA), odgrywają istotną rolę w tej komunikacji. Wiele z tych substancji jest produkowanych przez mikrobiotę jelitową i wpływa na aktywność neurologiczną oraz zachowanie. Układ hormonalny również odgrywa kluczową rolę w komunikacji jelitowo-mózgowej. Mikrobiota jelitowa metabolizuje składniki diety, wytwarzając bioaktywne cząsteczki, w tym krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które modulują funkcje mózgu poprzez wpływ na wydzielanie hormonów, takich jak kortyzol i insulina. Produkty przemiany materii mikrobioty oddziałują na neurozapalne procesy, reakcje na stres, a nawet rozwój chorób neurodegeneracyjnych. Szlaki immunologiczne dodatkowo pośredniczą w interakcjach między jelitami a mózgiem. Tkanka limfatyczna związana z jelitami (GALT) nieustannie monitoruje aktywność drobnoustrojów i wpływa na ogólnoustrojową odpowiedź immunologiczną. Przewlekła dysbioza, czyli zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej, została powiązana z chorobami neurozapalnymi, stanami lękowymi, depresją oraz pogorszeniem funkcji poznawczych. Zrozumienie osi jelitowo-mózgowej jest kluczowe dla opracowywania strategii terapeutycznych ukierunkowanych na zaburzenia neurologiczne i gastroenterologiczne. Nowe badania podkreślają potencjał probiotyków, prebiotyków oraz interwencji dietetycznych w modulowaniu składu mikrobioty jelitowej, co może wpływać na zdrowie psychiczne i funkcje poznawcze. Trwające badania nadal odkrywają złożoność tej zależności, torując drogę nowatorskim terapiom w neuropsychiatrii i medycynie gastroenterologicznej.
- Szlaki nerwowe:
Jelitowy układ nerwowy, często nazywany „drugim mózgiem”, składa się z rozległej sieci neuronów osadzonych w ścianie jelit. Neurony te wysyłają i odbierają sygnały za pośrednictwem nerwu błędnego oraz innych dróg rdzeniowych i obwodowych. Na przykład, gdy spożywasz pokarm, neurony czuciowe w jelitach przekazują informacje o składnikach odżywczych i motoryce jelit bezpośrednio do mózgu, wpływając zarówno na funkcje trawienne, jak i stany emocjonalne. - Sygnały hormonalne:
Jelita wydzielają różne hormony i peptydy, takie jak grelina, cholecystokinina i peptyd YY, które regulują apetyt, uczucie sytości oraz nastrój. Hormony te mogą przenikać przez barierę krew-mózg lub oddziaływać na receptory nerwu błędnego, wpływając tym samym na reakcje stresowe i regulację emocji. - Mediatorzy układu odpornościowego:
Przewód pokarmowy zawiera znaczną część układu odpornościowego organizmu. Komórki odpornościowe w jelitach produkują cytokiny i chemokiny, które komunikują się z mózgiem. Na przykład uwalnianie prozapalnych cytokin w wyniku stanu zapalnego jelit może wpływać na funkcjonowanie mózgu, potencjalnie zmieniając nastrój i zachowanie. - Metabolity drobnoustrojowe:
Bakterie jelitowe metabolizują błonnik pokarmowy do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), takich jak maślan, octan i propionian. Te metabolity nie tylko stanowią źródło energii dla komórek jelita grubego, ale także pełnią funkcję cząsteczek sygnałowych, wpływających na ekspresję genów, utrzymanie integralności bariery krew-mózg oraz regulację procesów neurozapalnych.
Rola nerwu błędnego w interakcji jelitowo-mózgowej
Nerw błędny jest głównym szlakiem nerwowym łączącym jelita z mózgiem, odgrywając kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy i regulacji procesów fizjologicznych. Jako część autonomicznego układu nerwowego umożliwia dwukierunkową komunikację między jelitowym układem nerwowym (ENS) a ośrodkowym układem nerwowym (CNS). Ta rozległa sieć nerwowa wpływa na trawienie, odpowiedzi immunologiczne i zdrowie psychiczne poprzez różne mechanizmy. Jedną z jego podstawowych funkcji jest przekazywanie sygnałów czuciowych z jelit do mózgu.
Nerw błędny wykrywa zmiany w motoryce jelit, składzie mikrobioty oraz dostępności składników odżywczych, przekazując te informacje do pnia mózgu, gdzie wpływają na funkcje autonomiczne i poznawcze. Ta sensoryczna informacja zwrotna jest kluczowa dla regulacji głodu, sytości i reakcji na stres. Dodatkowo nerw błędny moduluje motorykę jelit i wydzielanie enzymów trawiennych poprzez drogi eferentne. Kontroluje uwalnianie enzymów trawiennych, przepływ żółci i perystaltykę, zapewniając efektywne wchłanianie składników odżywczych i prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Zaburzenia aktywności nerwu błędnego są powiązane z takimi schorzeniami jak zespół jelita drażliwego (IBS) i dyspepsja czynnościowa.
Kolejnym kluczowym aspektem działania nerwu błędnego jest jego rola w modulowaniu stanu zapalnego. Wykazuje działanie przeciwzapalne poprzez cholinergiczny szlak przeciwzapalny, który hamuje uwalnianie prozapalnych cytokin. Mechanizm ten jest szczególnie istotny w chorobach takich jak nieswoiste zapalenia jelit (IBD) oraz schorzenia neurozapalne, gdzie stymulacja nerwu błędnego jest badana jako potencjalna forma terapii.
Nerw błędny odgrywa także istotną rolę w regulacji nastroju i funkcji poznawczych poprzez wpływ na oś jelitowo-mózgową. Reguluje produkcję neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, które w dużej mierze syntetyzowane są w jelitach. Zaburzenia sygnalizacji nerwu błędnego zostały powiązane z lękiem, depresją oraz pogorszeniem funkcji poznawczych, co podkreśla jego znaczenie w zdrowiu neuropsychiatrycznym. Nowe badania sugerują, że stymulacja nerwu błędnego (VNS) może przynieść korzyści terapeutyczne w leczeniu zaburzeń gastroenterologicznych, metabolicznych i neurologicznych. Badane są nieinwazyjne techniki VNS, które mogą wspomagać zdrowie jelit, redukować stan zapalny i poprawiać samopoczucie psychiczne. Zrozumienie złożonej roli nerwu błędnego w osi jelitowo-mózgowej otwiera nowe perspektywy terapeutyczne dla wielu schorzeń związanych z tym kluczowym szlakiem nerwowym.
- Kanał sensoryczny:
Nerw błędny przekazuje w czasie rzeczywistym informacje z jelit, takie jak skład chemiczny, rozciągnięcie ścian jelit oraz sygnały pochodzące od mikroorganizmów, do różnych obszarów mózgu. Ten niezawodny system komunikacyjny jest kluczowy dla natychmiastowych reakcji na zmiany w środowisku jelitowym. - Regulacja równowagi autonomicznej:
Poprzez modulację układu przywspółczulnego nerw błędny pomaga utrzymać równowagę między reakcją „walcz lub uciekaj” (układ współczulny) a stanem „odpocznij i traw” (układ przywspółczulny). Ta równowaga jest niezbędna do zarządzania stresem i utrzymania homeostazy organizmu. - Implikacje terapeutyczne:
Stymulacja nerwu błędnego (VNS) to technika terapeutyczna, która wykazuje obiecujące rezultaty w leczeniu depresji opornej na leczenie oraz padaczki. Poprzez poprawę napięcia nerwu błędnego VNS może wspomagać regulację nastroju, redukować stany zapalne i modulować aktywność neuroprzekaźników, co podkreśla kliniczne znaczenie połączenia jelitowo-mózgowego.
Wpływ bakterii jelitowych na neuroprzekaźniki
Mikrobiota jelitowa znacząco wpływa na chemię mózgu poprzez regulację syntezy, uwalniania i metabolizmu neuroprzekaźników:
- Produkcja serotoniny:
Około 90% serotoniny w organizmie – kluczowego neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za regulację nastroju, snu i apetytu – jest wytwarzane w przewodzie pokarmowym. Niektóre bakterie jelitowe stymulują komórki enterochromafinowe do syntezy serotoniny, co bezpośrednio wpływa na samopoczucie emocjonalne. - Modulacja dopaminy i GABA:
Określone szczepy bakterii, zwłaszcza z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium, biorą udział w produkcji dopaminy (związanej z motywacją i układem nagrody) oraz kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który działa uspokajająco na mózg. Zaburzenia w tych układach neuroprzekaźnikowych są często obserwowane w depresji i zaburzeniach lękowych. - Neuroaktywne metabolity:
Oprócz klasycznych neuroprzekaźników bakterie jelitowe wytwarzają różne bioaktywne związki, w tym metabolity tryptofanu i inne neuropeptydy. Substancje te mogą przenikać przez barierę krew-mózg, wpływać na plastyczność synaptyczną oraz regulować procesy neurozapalne, które mają znaczenie dla zdrowia psychicznego.
Naukowe dowody na związek między jelitami a zdrowiem
psychicznym
Coraz większa liczba badań klinicznych i przedklinicznych potwierdza związek między zdrowiem jelit a zdrowiem psychicznym. Wyniki najnowszych badań podkreślają kluczową rolę mikrobioty w regulacji emocji, poziomu stresu i zdolności poznawczych.
Jak dysbioza jelitowa wpływa na zaburzenia nastroju
Dysbioza jelitowa odnosi się do zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej, które może być spowodowane nadmiernym stosowaniem antybiotyków, niezdrową dietą, stresem lub infekcjami. Konsekwencje dysbiozy obejmują:
Zwiększona przepuszczalność jelit
Osłabiona bariera jelitowa, często określana jako „nieszczelne jelito”, umożliwia przedostawanie się bakteryjnych endotoksyn (np. lipopolisacharydów – LPS) do krwiobiegu. Endotoksyny te mogą wywoływać stan zapalny w całym organizmie, co jest silnie powiązane z rozwojem zaburzeń nastroju, takich jak depresja i lęk.
Zaburzenia neuroprzekaźników
Dysbioza może zaburzać produkcję neuroprzekaźników poprzez zmniejszenie populacji korzystnych bakterii odpowiedzialnych za syntezę serotoniny, dopaminy i GABA. Ta nierównowaga może bezpośrednio przyczyniać się do problemów z regulacją nastroju oraz zaburzeń funkcji poznawczych.
Stres i zaburzenia osi HPA
Badania na zwierzętach, w tym eksperymenty na myszach pozbawionych mikrobioty, wykazały, że brak lub zaburzenie równowagi bakterii jelitowych może prowadzić do nadaktywności osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA). Taka nadmiernie pobudzona oś HPA powoduje podwyższony poziom kortyzolu i nasiloną reakcję na stres, co często obserwuje się u osób cierpiących na stany lękowe i depresyjne.
Rola stanu zapalnego i układu odpornościowego
Przewlekły stan zapalny, często wynikający z dysregulacji układu odpornościowego w jelitach, stanowi kluczowe ogniwo między zdrowiem jelit a zaburzeniami psychicznymi:
- Prozapalne cytokiny
Podwyższone poziomy cytokin, takich jak interleukina-6 (IL-6), czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α) i interleukina-1β (IL-1β), są konsekwentnie wykrywane u pacjentów z depresją. Cytokiny te mogą zakłócać metabolizm neuroprzekaźników, zmniejszać neuroplastyczność i przyczyniać się do rozwoju neurozapalenia. - Procesy neurozapalne
Stan zapalny w organizmie może prowadzić do neurozapalenia, czyli stanu, w którym mediatory zapalne przenikają do mózgu i wpływają na funkcje neuronalne. Neurozapalenie jest obecnie uznawane za czynnik przyczyniający się do różnych zaburzeń psychiatrycznych – od depresji po pogorszenie funkcji poznawczych w chorobach neurodegeneracyjnych. - Regulacja odporności przez mikrobiotę jelitową
Zrównoważona mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w modulowaniu odpowiedzi immunologicznej. Korzystne bakterie mogą stymulować produkcję przeciwzapalnych cytokin, wzmacniać barierę jelitową i regulować funkcjonowanie układu odpornościowego. Z kolei zaburzona mikrobiota może prowadzić do przewlekłego, niskiego stanu zapalnego, co negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne.
Zmiany stylu życia wspierające zdrową mikrobiotę
Oprócz zmian w diecie, kilka modyfikacji stylu życia może pomóc w utrzymaniu i poprawie zdrowia jelit:
- Regularna aktywność fizyczna
Ćwiczenia fizyczne zwiększają różnorodność mikrobioty jelitowej i poprawiają zdrowie metaboliczne. Aktywność fizyczna redukuje markery zapalne i wspomaga krążenie, co zapewnia optymalne dostarczanie składników odżywczych i tlenu zarówno do jelit, jak i mózgu. - Odpowiednia ilość snu
Sen odgrywa kluczową rolę w regeneracji organizmu, w tym w regulacji rytmów dobowych wpływających na mikrobiotę jelitową. Regularny i dobrej jakości sen pomaga utrzymać równowagę hormonalną oraz zmniejsza ryzyko stresowej dysbiozy jelitowej. - Zarządzanie stresem
Przewlekły stres zaburza mikrobiotę jelitową poprzez mechanizmy hormonalne regulowane przez oś HPA. Techniki takie jak medytacja mindfulness, joga, ćwiczenia oddechowe oraz progresywna relaksacja mięśni mogą pomóc w redukcji stresu, wspierając zdrowsze środowisko jelitowe. - Rozsądne stosowanie antybiotyków
Antybiotyki są niezbędne w leczeniu infekcji bakteryjnych, ale ich nadużywanie może poważnie zaburzyć równowagę mikrobioty jelitowej. W przypadku konieczności ich stosowania warto uzupełniać dietę probiotykami i prebiotykami, aby wspierać odbudowę zdrowej mikroflory. - Nawodnienie i zbilansowana dieta
Odpowiednie spożycie wody wspomaga funkcje trawienne i wchłanianie składników odżywczych, natomiast dieta bogata w witaminy, minerały i antyoksydanty wzmacnia integralność jelit oraz wspiera zdrowie mikrobioty.
Oś jelitowo-mózgowa to dynamiczny i wieloaspektowy system, który odgrywa kluczową rolę w regulacji zdrowia psychicznego. Poprzez szlaki nerwowe, hormonalne, immunologiczne i metaboliczne mikrobiota jelitowa może znacząco wpływać na funkcjonowanie mózgu, nastrój oraz zdolności poznawcze. Coraz bardziej przekonujące dowody naukowe wskazują, że dysbioza jelitowa i przewlekły stan zapalny są ściśle powiązane z zaburzeniami nastroju, takimi jak depresja i lęk Wdrażanie strategii dietetycznych bogatych w produkty probiotyczne i prebiotyczne, a także zmiany stylu życia obejmujące regularną aktywność fizyczną, odpowiedni sen i skuteczne zarządzanie stresem, może wspierać zdrowsze środowisko jelitowe. Taka holistyczna koncepcja nie tylko poprawia zdrowie układu trawiennego, ale także otwiera nowe perspektywy w zakresie poprawy samopoczucia psychicznego. Ciągłe badania nad osią jelitowo-mózgową mają potencjał do odkrycia nowych strategii terapeutycznych, które mogą pomóc w leczeniu różnorodnych wyzwań związanych ze zdrowiem psychicznym.
Ważne pytania
Co to jest oś jelitowo-mózgowa?
Oś jelitowo-mózgowa to złożony, dwukierunkowy system komunikacji łączący układ nerwowy jelit z mózgiem i resztą organizmu. W jego skład wchodzą szlaki nerwowe, hormonalne oraz immunologiczne, a kluczową rolę odgrywa tu mikrobiota jelitowa, zwłaszcza korzystne bakterie zasiedlające przewód pokarmowy. Ta nieustanna wymiana informacji wpływa na regulację procesów trawiennych, gospodarkę hormonalną, reakcje odpornościowe i zdrowie psychiczne. Przykładowo, nerw błędny przenosi sygnały z jelit do mózgu, kształtując nastrój i odporność na stres. Z kolei hormony wytwarzane w przewodzie pokarmowym mogą modulować poziom neurotransmiterów odpowiedzialnych za nastrój czy zdolności poznawcze. Zrozumienie osi jelitowo-mózgowej otwiera drogę do nowych metod profilaktyki i terapii chorób zarówno układu pokarmowego, jak i zaburzeń psychicznych.
Jak mikrobiota jelitowa wpływa na zdrowie psychiczne?
Mikrobiota jelitowa, czyli społeczność drobnoustrojów żyjących w przewodzie pokarmowym, odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu naszego nastroju i kondycji umysłowej. Liczne badania naukowe potwierdzają, że bakterie te produkują neuroprzekaźniki (m.in. serotoninę i GABA), które bezpośrednio wpływają na regulację emocji, poziom stresu i funkcje poznawcze. Kiedy dochodzi do tzw. dysbiozy, czyli zaburzenia równowagi mikrobioty, rośnie ryzyko stanów zapalnych i niewłaściwej produkcji neuroprzekaźników, co może przyczyniać się do rozwoju depresji i lęku. Kluczowa jest także szczelność bariery jelitowej – jej uszkodzenie ułatwia przenikanie toksyn do krwioobiegu i obciąża układ nerwowy. Dzięki zachowaniu zdrowej mikrobioty, np. poprzez odpowiednią dietę i styl życia, wspieramy oś jelitowo-mózgową i tym samym poprawiamy nasze samopoczucie psychiczne.
Jaką rolę odgrywa nerw błędny w tej sieci komunikacyjnej?
Nerw błędny pełni kluczową funkcję w dwukierunkowej komunikacji między jelitami a mózgiem, będąc głównym „kablem” przekazującym informacje w osi jelitowo-mózgowej. Jako część układu przywspółczulnego odbiera sygnały z jelitowego układu nerwowego – tak zwanej „sieci neuronów jelitowych” – i przesyła je do pnia mózgu. Tam wpływa na regulację nastroju, apetytu oraz reakcji na stres. Jednocześnie, dzięki włóknom eferentnym, kontroluje aktywność motoryczną przewodu pokarmowego, wydzielanie enzymów trawiennych i pracę układu odpornościowego. Poprzez tzw. cholinergiczny szlak przeciwzapalny może również hamować nadmierną reakcję zapalną organizmu. To sprawia, że nerw błędny jest kluczowym przekaźnikiem i „strażnikiem” równowagi między zdrowiem psychicznym a prawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego.
Które pokarmy są najbardziej korzystne dla utrzymania zdrowego mikrobiomu jelitowego?
Z perspektywy medycyny najlepsze efekty w trosce o mikrobiom jelitowy przynosi dieta bogata w naturalne probiotyki oraz prebiotyki. Do kluczowych produktów należą fermentowane przetwory mleczne, takie jak jogurt naturalny i kefir, które zawierają dobroczynne szczepy bakterii (np. Lactobacillus, Bifidobacterium). Warto także sięgać po kiszonki – kapustę kiszoną, ogórki czy kimchi – dostarczające różnorodnych mikroorganizmów przyczyniających się do równowagi flory bakteryjnej. Należy zadbać o solidną dawkę błonnika, obecnego w warzywach korzeniowych, pełnoziarnistych zbożach i roślinach strączkowych, gdyż stanowi on „pożywkę” dla korzystnych bakterii. Dodatek czosnku, cebuli czy porów w diecie również wspiera rozwój prozdrowotnych gatunków. Tak skomponowane posiłki pomagają utrzymać prawidłowe funkcjonowanie bariery jelitowej i wspomagają odporność całego organizmu.
W jaki sposób zmiany stylu życia mogą poprawić zdrowie jelit i zdrowie psychiczne?
Zmiany stylu życia mogą znacząco wpłynąć na równowagę mikrobioty jelitowej, co przekłada się na lepsze samopoczucie psychiczne. Przede wszystkim zaleca się wprowadzenie zróżnicowanej diety bogatej w błonnik, produkty fermentowane (kiszonki, kefir) i prebiotyki – wspiera to rozwój korzystnych bakterii jelitowych. Regularna aktywność fizyczna, nawet umiarkowana, poprawia krążenie i wspomaga pracę układu pokarmowego, ograniczając stany zapalne i regulując poziom hormonów stresu. Niebagatelne znaczenie ma także higiena snu, ponieważ regeneracja nocna wspiera procesy naprawcze w całym organizmie, w tym w jelitach. Z kolei techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy ćwiczenia oddechowe, pomagają redukować poziom stresu, który może zaburzać zarówno skład mikroflory jelitowej, jak i równowagę neuroprzekaźników w mózgu.
Czy istnieje bezpośredni związek naukowy między dysbiozą jelitową a zaburzeniami psychicznymi?
Podniesione stężenie EDA2R – zwanego często „receptorem starzenia” – nie jest całkowicie nieodwracalne, nawet jeśli rośnie wraz z wiekiem. Wpływ na ekspresję tego genu mają liczne czynniki, takie jak styl życia, uwarunkowania genetyczne czy zaburzenia hormonalne. Najnowsze badania wskazują, że odpowiednia aktywność fizyczna, racjonalna dieta i kontrola procesów zapalnych mogą pomóc w stabilizacji poziomu EDA2R. Co więcej, trwają prace nad terapiami genowymi i lekami działającymi epigenetycznie, które mogą ograniczać szkodliwe skutki wzmożonej ekspresji tego receptora. Choć cofnięcie jego poziomu do stanu sprzed kilkudziesięciu lat bywa trudne, możliwe jest znaczące spowolnienie lub zahamowanie niekorzystnego trendu. Z czasem możliwe będzie również opracowanie spersonalizowanych interwencji terapeutycznych.
Źródła
- Mayer, E. A., Knight, R., Mazmanian, S. K., Cryan, J. F., & Tillisch, K. (2014). Gut microbes and the brain: Paradigm shift in neuroscience. Journal of Neuroscience, 34(46), 15490-15496
- Dinan, T. G., & Cryan, J. F. (2017). Gut-brain axis in 2016: Brain-gut-microbiota axis—Mood, metabolism, and behaviour. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 14(2), 69-70.
- Foster, J. A., & McVey Neufeld, K. A. (2013). Gut-brain axis: How the microbiome influences anxiety and depression. Trends in Neurosciences, 36(5), 305-312.
- Cryan, J. F., & Dinan, T. G. (2012). Mind-altering microorganisms: The impact of the gut microbiota on brain and behaviour. Nature Reviews Neuroscience, 13(10), 701-712.
- Sharon, G., Sampson, T. R., Geschwind, D. H., & Mazmanian, S. K. (2016). The Central Nervous System and the Gut Microbiome. Cell, 167(4), 915-932.
- Bercik, P., & Collins, S. M. (2014). The effects of inflammation, infection and antibiotics on the microbiota-gut-brain axis. Advances in Experimental Medicine and Biology, 817, 279-289.